Stikstof en de bouw: Hoe groot is het probleem echt?

Stikstof en de bouw, het lijkt een onlosmakelijke combinatie. De afgelopen jaren is er veel gezegd en geschreven over de impact van stikstofregels op woningbouw, infrastructuur en grote projecten. Maar hoe ernstig is de situatie nu echt? En welke oplossingen zijn er? Polanski zet alle feiten, uitdagingen én de kansen voor jou op een rijtje.

Woningbouw vertraagd, maar meeste projecten blijven overeind

Door de stikstofproblematiek dreigt de bouw van ongeveer 40.000 woningen te worden geschrapt. Dat lijkt een groot verlies, maar in werkelijkheid gaat het om slechts 9% van de totale woningbouwplanning tot 2030. Dit betekent dat het overgrote deel, bijna driekwart van de 470.000 geplande woningen, wél doorgaat. Daarnaast kan nog eens 18% alsnog worden gerealiseerd, mits aanpassingen worden doorgevoerd of aanvullende vergunningen worden verleend.

Uit een recente studie van het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) blijkt echter dat deze extra maatregelen niet zonder gevolgen zijn. Ze leiden tot vertragingen van gemiddeld zes tot twaalf maanden per woning en brengen aanzienlijke extra kosten met zich mee, naar schatting zo’n 600 miljoen euro.

Waarom is stikstof zo’n obstakel voor de bouw?

De bouwsector is verantwoordelijk voor slechts 1,3% van de stikstofuitstoot in Nederland. Ter vergelijking: de landbouwsector, inclusief buitenlandse invloeden, draagt 75% bij. Toch stuit de bouw steeds vaker op strenge stikstofregels. Hoe kan dat?

Het probleem zit bij de Natura 2000-gebieden. In deze beschermde natuurgebieden is al jarenlang sprake van een overbelasting van stikstof. Hierdoor is de ruimte voor extra uitstoot, hoe klein ook, beperkt. Ecologen vergelijken het met een volle emmer water: elke extra druppel zorgt voor overstroming. Dit betekent dat zelfs een klein bouwproject invloed kan hebben en daardoor mogelijk tegen beperkingen aanloopt.

Welke woningen kunnen nog wel worden gebouwd?

Volgens het onderzoek van het EIB kan de woningbouw in Nederland grofweg worden onderverdeeld in vier categorieën:

• 73% van de geplande woningen kan zonder problemen worden gebouwd.
• 5% kan doorgaan als er aanpassingen worden gedaan (bijvoorbeeld door schonere machines te gebruiken).
• 13% heeft een natuurvergunning nodig voordat gestart kan worden.
• 9% kan niet doorgaan vanwege te hoge stikstofuitstoot.

Dit laatste percentage (40.000 woningen) is aanzienlijk, maar het is veel minder dan de ruim 240.000 woningen die brancheorganisatie Bouwend Nederland eerder voorspelde. Dit hoge getal kwam tot stand door álle projecten binnen 5 kilometer van een Natura 2000-gebied mee te tellen. In de praktijk blijkt echter dat veel kleinere projecten wél doorgang kunnen vinden.

Wat zijn de oplossingen?

Er zijn verschillende manieren om de stikstofproblematiek in de bouwsector aan te pakken. Dit zijn drie oplossingen die voor de hand liggen:

1. Elektrificatie van bouwmaterieel

Een groot deel van de stikstofuitstoot op bouwplaatsen komt van dieselmotoren in graafmachines, vrachtwagens en andere machines. Door deze te vervangen door elektrische varianten kan de uitstoot drastisch worden verminderd. Kleine en middelgrote elektrische machines worden steeds beter en vaker gebruikt. Voor grote machines is er nog werk aan de winkel, maar de vooruitgang is veelbelovend.

2. Intern salderen: een gemiste kans?

Tot eind 2023 was intern salderen mogelijk. Dit hield in dat een nieuwbouwproject de stikstofruimte kon overnemen van een gesloopt gebouw. De Raad van State heeft hier een einde aan gemaakt. Als intern salderen nog toegestaan was, had het verlies aan woningen kunnen worden beperkt tot 30.000 in plaats van 40.000. De hoop is dat hier in de toekomst een oplossing voor komt.

3. Duidelijkere stikstofnormen

Momenteel geldt een extreem lage stikstofdrempel van 0,005 mol per hectare per jaar. Ter vergelijking: het kabinet overweegt een verhoging naar 1 mol per hectare per jaar. Met deze norm zou 96% van de geplande woningen zonder problemen gebouwd kunnen worden. Dit zou de kosten voor natuuronderzoeken flink verlagen, van 600 miljoen naar 200 miljoen euro.

Stikstof en de bouw: rem erop of gewoon doorgaan?

Nee, dat lijkt niet het geval. Ondanks de uitdagingen gaan de meeste bouwprojecten gewoon door. Wel is het belangrijk dat er snel heldere regelgeving en effectieve maatregelen komen om verdere vertragingen en kostenstijgingen te voorkomen.

De toekomst van de woningbouw hangt af van slimme innovaties, juridisch maatwerk en politieke keuzes. Als de overheid kiest voor realistische stikstofnormen en investeert in schonere bouwtechnieken, dan kan de sector zonder al te veel extra obstakels blijven bouwen aan de toekomst van Nederland. Met de huidige woningnood is dat geen luxe, maar een absolute noodzaak.